مشاهیر و مفاخر
کد cb-22903  
نام ابو زین کحال  
پیشه و عنوان جراح و چشم پزشک  
ملیت ایرانی  
سال تولد 800قمری  
تاریخ درگذشت شمسی  
متن زندگی نامه ابو زین کحال در قرن نهم در دوره تیموریان می‌زیست. او علاوه بر جراحی و چشم پزشک هم بوده لذا به کحال شهرت داشت. درباره نام کامل و زندگی‌نامه او اطلاعات کامل در دسترس نیست؛ تنها می‌دانیم که در زمان شاهرخ تیموری (807-850ق) می‌زیسته و در دوران حکومت او به هرات سفر کرده و در آنجا به تألیف کتاب شرایط جراحی که شهرت نام ابو زین مرهون آن است، پرداخته است بر پایه آنچه ابو زین در کتاب خود گفته، می‌توان دریافت که او به اغلب نقاط مهم و نواحی آباد خراسان بزرگ آن روزگار سفر کرده است.
از عنوان «کحال» برمی‌آید که در چشم پزشکی نیز دست داشته، اما در کتاب شرایط جراحی خود از انواع و روش‌های جراحی چشم به سبب ظرافتی که در این فن هست و شیوه بی‌باکانه جراحان آن روزگار با آن سازگار نبوده، ذکری به میان نیاورده است. این کتاب مشتمل بر 10 مقاله است و هر مقاله مشتمل بر چندین «شرط». مقالات درخور فهم مبتدیان نوشته شده و روش اختصار در آن کاملاً مشهود است. مقاله اول درباره تشریح است. مولف سپس به بررسی فصد و شناخت ادویه و امراضی که درمان آنها با جراحی امکان‌پذیر است و نیز اسباب و علامات امراض و ترتیب علاج هر بیماری پرداخته و به سبب اهمیت شناخت نبض و اسباب آن، مقاله هفتم را بدان اختصاص داده است. در مقاله دهم در باب حیوانات گزنده و نحوه درمان گزیدگی سخن گفته است. موضوعات مربوط به کار جراح در این کتاب، امراض گوش و حلق و بینی و بیماری‌های داخلی است. نویسنده از تجارب شخصی خود نیز سخن گفته و در مورد بیماری‌هایی مانند برص، خنازیر صدیدی یا خارج کردن هزارپا از گوش به کمک مایع حاوی فلفل مدعی درمان‌های جدیدی شده است. در مواردی مانند سقیروس نیز به نیشتر نزدن و عدم جراحی توصیه نموده است. همچنین از معالجه عِرق مدینی یا بیماری رشته که خود در نواحی بخارا و بلخ بدان گرفتار شده بود، سخن گفته است.
علاوه بر این، ابو زین در این کتاب روش‌های ابتکاری و تجربی و اکتشافی خودش را در درمان بیماری و چگونگی جراحی و... شرح داده است. برخی نوشته‌اند ابو زین غیر از کتاب «شرایط جراحی» دو کتاب دیگر به نام‌های «رسانه نوریه» و «مصباح العیان» در چشم پزشکی تألیف کرده است که اکنون اثری از این دو کتاب وجود ندارد.
مآخذ
دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج5، ص 509-510.
فرهنگنامه چهره‌های برتر علمی و فنی تاریخ ایران، علی معصومی، تهران، به نشر، 1388.
 
تاریخ ثبت در بانک 4 دی 1397