| کد | jr-46535 |
|---|---|
| عنوان اول | بررسی رابطه بین بهداشت روان و دینداری کاروان‌های راهیان نوربازدید کننده مناطق جنگی دفاع مقدس |
| نویسنده | منصور شادکام |
| مترجم | حسین سراوانی |
| عنوان مجموعه | شیوه‌های توان‌یابی پژوهش‌ها و گزارش‌ها |
| نوع | کاغذی |
| ناشر | انتشارات توانمندان |
| سال چاپ | 1399شمسی |
| شماره صفحه (از) | 86 |
| شماره صفحه (تا) | 96 |
| زبان | فارسی |
| متن |
چکیده حفظ فرهنگ شهادت یکی از نمادهای دینداری اسلامی است و موجب تغییر در زندگی و نگرش افراد می‌گردد و در سلامت روانی آنها موثر است. نیز دین می‌تواند در مهار تکانه‌های روحی و جسمی موثر باشد. این پژوهش به بررسی رابطه بهداشت روان و دینداری کاروان‌های راهیان نور بازدید کننده از مناطق جنگی دفاع مقدس در هر دو جنس زن و مرد در میانگین سنی 20 تا 35 که از منطقه 2 اعزام شده‌اند، می‌پردازد. جهت سنجش متغیرها از پرسشنامه دینداری کرمی – شعیری (1386) و پرسشنامه سلامت روان 28 سوالی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه افراد اعزامی زن و مرد است. که در قالب کاروان‌های راهیان نور مساجد منطقه 2 تهران شامل 755 نفر اعزام شده‌اند. از این تعداد، 85 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج تحلیل‌ها نشان داد که بین دینداری و سلامت روان زائرین مناطق جنگی رابطه معنی‌داری وجود دارد: (0001/0p<) به این معنی که هر چه میزان دینداری زائرین مناطق جنگی بیشتر باشد از سلامت روان بیشتری برخوردارند. کلید واژگان: بهداشت روانی، دینداری، فرهنگ شهادت، کاروان‌های راهیان نور، مناطق جنگی دفاع مقدس مقدمه همه ساله در ایام مشخص خیل عظیمی در قالب کاروان‌های راهیان نور به منظور زنده نگاه داشتن یاد شهدا و مهم شمردن فرهنگ ایثار و شهادت، در اسلام عازم مناطق جنگی می‌شوند. روایات و احادیث زیادی در مورد اهمیت مقام شهید وجود دارد امام زین‌العابدین علیه‌السلام پیوسته از قول رسول خدا (ص) می‌فرمود: هیچ قطره‌ای در نزد خداوند، دوست داشتنی‌تر از قطره‌ی خونی که در راه خدا، ریخته می‌شود، نیست. در حدیثی دیگر، رسول خدا (ص) می‌فرماید به شهید شش امتیاز داده می‌شود: 1- با اولین قطره‌ی خون او، تمام گناهانش بخشیده می‌شود. 2- جایگاه خود را در بهشت می‌بیند. 3- از حوریان با او ازدواج می‌کنند. 4- از وحشت بزرگ روز قیامت در امان می‌باشد. 5- از عذاب قبر ایمن است. 6- به زیور ایمان آراسته می‌گردد. درست است که دین اسلام دین صلح و آرامش می‌باشد اما در جایی که تعدی و ظلم و تعرض وجود دارد، با ترویج فرهنگ شهادت و رشادت، مبارزه را توصیه می‌کند. در حال حاضر که به شکرانه قدرت دفاعی کشور در سایه رهنمودهای مقام رهبری امنیت کامل در کشور حکمفرماست اما نباید از یاد شهدای رشید لحظه‌ای غافل بود. فرهنگ ایثار و شهادت از جمله ارزش‌هایی است که با فرهنگ عاشورایی و قیام امام حسین (ع) عجین شده است. پس از واقعه عاشورا، ارزش این فرهنگ نزد ایرانیان افزایش یافت. تا آنجا که یکی از علل موفقیت‌های رزمندگان اسلام در جنگ تحمیلی را می‌توان همین عامل دانست. با توجه به اینکه دشمنان در چند سال اخیر با شبیخون فرهنگی وارد میدان شده، بهترین کار در این شرایط احیای فرهنگ ایثار و شهادت و تبیین نقش شهدا برای اقشار اجتماع به ویژه جوانان در مقابله با این گونه تهاجمات است. هدف اصلی اردوهای راهیان نور زنده کردن یاد شهدا در دل‌ها و جان‌های افراد جامعه است؛ این بدین معنی نیست که صرفاً اظهار علاقه به شهدا کنیم؛ باید این علاقه در عمل و زندگی انسان هم تبلور یابد. کسی که یاد شهدا در دلش زنده می‌شود درمی‌یابد که باید راه شهدا را ادامه دهد و وظیفه‌اش را در مقابل این امانت عظیمی که با خون این همه شهید به دست آمده بشناسد و در راستای آن همت گمارد. به همین دلیل نیاز است که از فرصت اردوهای راهیان بهره ببریم و پیام شهدا را منتقل کنیم؛ باید راه و رسم شهدا را به عنوان الگوهایی معرفی کنیم. برپایی کاروان‌های راهیان نور سهم عمده‌ای در ترویج فرهنگ شهادت و ایثار دارد که نقش آن را نمی‌توان در پرورش دینی افراد منکر شد. امروزه بسیاری از اندیشمندان و صاحب‌نظران بر این باورند که دین تأثیر انکارناپذیری بر سلامت روح و جسم و دیگر ابعاد زندگی بشر دارد، و در میان ادیان الهی، دستورات اسلام پیرامون بهداشت جسم، روان و سایر امور کامل‌ترین فرامین است به ترتیبی که طبقه‌بندی رفتار از نظر اسلام متأثر از مفاهیم بهنجار و نابهنجار است. هنگامی که انسان دردمند و تنها، ناامید از کمک دیگران در کاهش دردهای جسمی یا روانی خود راهی به جایی نمی یابد، هنگامی که امید بهبودی از بیمار مبتلا به اختلال روانی یا جسمانی با سیری مزمن و پیش رونده سلب می‌شود و درمان‌های کلاسیک کمکی به او نمی‌کنند، تنها راهی که برای نجات از اضطراب، افسردگی و دردهای جان کاه او باقی می‌ماند یاری جستن از ایمان و باور دینی است. بیان مسأله بسیاری از اندیشمندان و صاحب‌نظران بر این باورند که مذهب تأثیر انکارناپذیری بر سلامت روح و جسم و دیگر ابعاد زندگی بشر دارد، و در میان ادیان الهی، دستورات اسلام پیرامون بهداشت جسم، روان و سایر امور، کامل‌ترین فرامین است به ترتیبی که طبقه‌بندی رفتار از نظر اسلام متأثر از مفاهیم بهنجار و نابهنجار است. افزون بر آن، رفتار دارای دو بعد دیگر شامل: (1) بعد اعتقادی; یعنی موضع‌گیری فلسفی در قبال هستی و (2) بعد روانی است. تا زمانی که سلامت و بهنجاری اعتقادی حاصل نشود، سلامت روانی هم حاصل نمی‌شود. باید گفت که این دو صفت به طور اجمالی رفتار اسلامی فرد مقید و پایبند را نشان می‌دهند، یعنی رفتار سالم و بهنجار را در تمامی معانی آن بسیاری از فرهنگ‌ها افزون بر درمان‌های پزشکی کلاسیک، روش‌ها سازمان یافته‌ای برای مقابله با بیماری‌های بدنی و روانی در خوددارند. در این راستا همواره ایمان و اعتقاد دینی دارای اهمیت بوده و درمان مبتنی بر ایمان به خداوند به عنوان نیروی مافوق طبیعت، سابقه‌ای دیرینه در بین پیروان ادیان گوناگون داشته است. گرچه امروزه درمان بیماری‌های بدنی و روانی در پزشکی مبتنی بر استفاده از روش‌های مرسوم پزشکی، فیزیکی و شیوه‌های متداول روان درمانی است و بیشترین تأکید در این روش‌ها در کتب آموزشی مشاهده می‌شود، بررسی‌های بین فرهنگی که توسط روان پزشکان، روان شناسان و متخصصین مردم شناسی انجام شده نشان می‌دهد که رابطه ایمان و اعتقاد دینی با بهبودی نه تنها در جوامع شرقی بلکه در پیروان ادیان سراسر جهان موضوعی ثابت شده است. بنابراین، استفاده از این نیروی بالقوه در بهبودی بیماری‌های بدنی و اختلالات هیجانی و رفتاری آثار موثر درمانی را دربر دارد. دین کلمه‌ای عربی به معنی اطاعت، آیین و شریعت که در لاتین به صورت religion آمده است. برخی متفکران اسلامی نیز دین را تعبیری استعاری از شریعت می‌دانند و شریعت را احکامی می‌دانند که خداوند وضع کرده و بر پیامبر وحی نموده و به دست وی صاحبان خرد را به پذیرش و عمل به آن احکام فرا خوانده است. طباطبایی در تعریف ادیان دارای شریعت چنین بیان کرده است که دین روش ویژه‌ای برای زندگی دنیوی است که مصلحت دنیوی انسان را در جهت کمال اخروی و حیات ابدی او تأمین می‌کند (طباطبایی، 1362) مصباح یزدی نیز دین را اعتقاد به آفریننده‌ای برای جهان و انسان و دستورات عملی متناسب با این عقاید معرفی می‌کند (مصباح یزدی، 1379). در نهایت دین را می‌توان چنین تعریف کرد: دین مجموعه‌ای از معارف، عقاید، احکام و اخلاق و در یک کلام، هست‌ها و نیست‌ها و باید‌ها و نباید‌هاست که خداوند جهت هدایت بشر به وسیله منابع و ابزاری چون کتاب، سنت، عقل و فطرت نازل فرموده است (خسروپناه، 1379). ارائه تعریف کاملی از سلامت روان به دلیل نداشتن تعریف صحیح و قابل قبولی از به هنجاری مقدور نیست و هر یک از مکاتب روانشناسی و دانشمندان از نگاه خود تعاریف متفاوتی از سلامت روانی ارائه کرده‌اند. در سومین کنگره جهانی بهداشت روانی یک تعریف دو قسمتی ارائه شده است: 1. بهداشت روانی حالتی است از نظر جسمی، روانی و عاطفی، در حدی که با بهداشت روانی دیگران انطباق داشته باشد و برای فرد مطلوب‌ترین رشد را ممکن سازد؛ 2. جامعه خوب جامعه‌ای است که برای اعضای خود چنین رشدی را فراهم سازد و در عین حال رشد خود را تضمین کند و نسبت به سایر جوامع بردباری نشان دهد (گنجی، 1382). پاولف، در تعریف سلامت روان می‌گوید: رفتار عادی رفتاری است متعادل که به خوبی می‌تواند در مقابل استرس‌ها مقاومت نماید (حسینی، 1377). رفتارگرایان بهداشت روانی را رفتاری می‌دانند که با محیط معینی، با نوعی به هنجاری رفتاری سازگاری دارد (گنجی، 1382) و در نتیجه بهداشت روانی رفتاری است که آموخته می‌شود (میلانی، 1374). با جمع‌بندی تعاریف متفاوتی که از بهداشت و سلامت روانی ارائه شده می‌توان بهداشت روانی را علمی دانست برای بهزیستی و رفاه اجتماعی که تمامی زوایای زندگی را در برمی‌گیرد. به عبارت دیگر بهداشت روانی دانش یا هنری است که به افراد کمک می‌کند که با ایجاد روش‌های صحیح روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری حاصل کرده و برای حل مشکل خود از راه‌های مطلوب اقدام نماید (میلانی فر، 1382). در اسلام نیز سلامت روان تحت عنوان سلامت فکر و جنبه‌های تکامل روانی مطرح شده، آن‌چنان که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: من برای کامل کردن اخلاق مبعوث شده‌ام. پیامبر اکرم و ائمه اطهار علیهم‌السلام عالی‌ترین الگو‌های انسان سالم بوده و مظهر سلامت روانی سایر انسان‌ها نیز به میزان تقرب به ملاک‌های انبیاء بستگی دارد. در رابطه با دینداری نیز پژوهش‌های مختلفی در داخل یا خارج از کشور صورت گرفته است و با متغیرهای متفاوتی مثل سعادتمندی، اضطراب، تنیدگی، شخصیت، برابری و غیره سنجیده شده است. فرضیه‌های تحقیق فرضیه اصلی این پژوهش این‌گونه است: بین دینداری و سلامت روانی زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. این فرضیه چهار فرضیه فرعی زیر را شامل است: 1- بین دینداری و سلامت جسمانی در زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. 2- بین دینداری و اضطراب در زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. 3- بین دینداری و افسردگی زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. 4- بین دینداری و عملکرد اجتماعی زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. روش تحقیق این پژوهش که از نوع تحقیقات علّی پس از وقوع است که در طرح پیش نگر و شرایط طبیعی به بررسی وجود رابطه بین دینداری و سلامت روان زائرین مناطق جنگی پرداخته است. جامعه نمونه و روش نمونه‌گیری جامعه آماری این پژوهش کلیه افراد اعزام شده زن و مرد که در قالب کاروان‌های راهیان نور مساجد محلات منطقه 2تهران به تعداد 755 نفر شامل می‌شود با استفاده از جدول مورگان 85 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزارهای سنجش جهت سنجش دینداری از پرسشنامه دینداری کرمی و شعیری (1386) استفاده شد. این پرسشنامه با تکیه بر دین اسلام تهیه شده که شامل 35 سوال است که بر اساس طیف لیکرت نمره گذاری شده است. این پرسشنامه شامل دو خرده مقیاس عقاید و احکام (19 سوال) و اخلاق دینی (16 سوال) است. حداکثر نمره پرسشنامه 140 و حداکثر نمره هر یک از خرده مقیاس‌ها به ترتیب (76) و (64) می‌باشد. روایی آزمون به صورت همزمان سنجی با پرسشنامه‌های نگرش مذهبی خدایاری (1378)، آزمون معبد گلزاری (1378) و آزمون جهت‌گیری مذهبی آذربایجانی (1380) اجرا شد و ضرایب همبستگی با این آزمون‌ها به ترتیب (63/0)، (64/0)، (69/0) به دست آمد. پایایی آزمون نیز بر اساس آلفای کرونباخ (93/0) محاسبه گردید. جهت سنجش سلامت روانی نیز از پرسشنامه سلامت روانی فرم 28 سوالی که کلدبرگ و هیلر 2 (1979) به منظور تشخیص اختلالات خفیف روانی ساخته شده است. این ابزار دارای چهار خرده مقیاس علائم جسمانی 3، علائم اضطرابی 4، افسردگی 5و عملکرد اجتماعی 6است و هر مقیاس شامل 7 پرسش می‌شود (هندرسون 1990به نقل از گلی 1383). نمره گذاری این پرسشنامه نیز بر اساس طیف لیکرت است و در هر مقیاس نمره بالاتر از 6 بیانگر علائم مرضی است و کسب نمره کل بالاتر از 23 نشانه سلامت روانی کمتر است. اعتبار این پرسشنامه با استفاده از روش بازآزمایی به دست آمده که ضریب همبستگی آن در سطح (001/0) معنی‌دار بود و پایایی پرسشنامه نیز به وسیله دوباره سنجی (70/0)، تنصیف (93/0) وآلفای کرونباخ (90/0) به دست آمد. یافته‌های تحقیق به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمارهای توصیفی میانگین و انحراف معیار و آمارهای استنباطی ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده گردیده است. بنابر جدول 1 میانگین نمره دینداری 47/122 و میانگین نمره سلامت روانی 66/21 است. جدول 1- میانگین و انحراف معیار دینداری و ابعاد آن و سلامت روانی و ابعاد آن شاخص‌ها / متغیرها میانگین انحراف معیار دینداری 47/122 03/13 پایبندی به عقاید و احکام 07/69 18/7 اخلاق دینی 71/52 54/7 سلامت روانی 66/21 80/10 سلامت جسمانی 31/6 75/3 اضطراب 6 94/3 افسردگی 77/2 22/3 عملکرد اجتماعی 56/6 48/2 جدول 2- همبستگی بین دینداری و ابعاد آن، سلامت روان و ابعاد آن متغیرها سلامت روانی سلامت جسمانی اضطراب افسردگی عملکرد اجتماعی دینداری 229/0- =r 001/0P< 122/0- =r P<0/01 180/0- =r P<0/0001 263/0=r P<0/0001 185/0- =r P<0/0001 پایبندی به عقاید و احکام 145/0- =r P<0/003 82/0- =r P<0/059 100/0- =r P<0/029 179/0- =r P<0/0001 114/0- =r P<0/015 اخلاق دینی 256/0- =r P<0/0001 831/0- =r P<0/006 216/0- =r P<0/0001 280/0- =r P<0/0001 209/0- =r P<0/0001 یافته‌های مربوط به فرضیات تحقیق: این پژوهش بر اساس با یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی انجام شد. ابتدا هر فرضیه را بیان کرده و سپس با توجه به جدول مربوطه و نتایج آماری هر جدول فرضیه مورد نظر را تأیید یا رد می‌کنیم. فرضیه اصلی: بین دینداری و سلامت روانی زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. با توجه به جدول شماره 2 نتایج همبستگی رابطه منفی معنی‌داری را بین دینداری و سلامت روانی نشان داد و همچنین دو خرده مقیاس عقاید و احکام (145/0-=r، 003/0 p<) و اخلاق دینی (256/0-=r، 0001/0p<) به صورت معنی‌داری با سلامت روانی افراد رابطه دارد و در نتیجه فرضیه تحقیق پذیرفته می‌شود. همچنین با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون (جدول 3) می‌توان بیان کرد که بین سلامت روانی و ابعاد دینداری رابطه چندگانه‌ای وجود دارد، به این معنی که توجه به عقاید و احکام با سلامت روانی رابطه معنی‌داری دارد اما وقتی اخلاق دینی به معادله رگرسیون اضافه می‌شود این رابطه دیگر معنی‌دار نیست و عقاید و احکام تأثیر خود را به واسطه توجه به اخلاق دینی بر سلامت روانی می‌گذارد. به عبارت دیگر عامل اول علت دورتر سلامت روانی و عامل دوم علت نزدیک‌تر سلامت روانی است. جدول 3، همبستگی چندگانه، ضریب تعیین، نسبت f و سطح معنی‌داری پایبندی به عقاید و احکام و اخلاق دینی برای پیش‌بینی سلامت روانی شاخص‌های آماری متغیر ملاک متغیر پیش بین همبستگی چندگانه ضریب تعیین نسبت f و سطح معنی‌داری عرض از مبدأ و ضریب رگرسیون 1 2 سلامت روانی پایبندی به عقاید و احکام 152/0- 023/0 745/7 006/0 152/0 221/0=b 783/2=t 006/0=p 339/37=a اخلاق دینی 276/0 076/0 495/13 0001/0 270/0= 41/0-=b 339/4-=t 0001/0=p 012/0= 018/0=b 199/2=t 84/0 =p 957/44=a فرضیه 1: بین دینداری و سلامت جسمانی زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. با توجه به جدول شماره 2 نتایج تحلیل همبستگی رابطه منفی معنی‌داری را بین دینداری و سلامت جسمانی نشان داد که بیان کننده تأیید فرضیه بود و همچنین با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون (جدول 4) می‌توان بیان کرد که بین سلامت جسمانی و ابعاد دینداری رابطه چندگانه وجود دارد. به این معنی که توجه به عقاید و احکام با سلامت جسمانی رابطه معنی‌داری دارد اما هنگامی که اخلاق دینی را به معادله رگرسیون اضافه کنیم این رابطه دیگر معنی‌دار نیست و عقاید و احکام تأثیر خود را به واسطه اخلاق دینی بر سلامت جسمانی می‌گذارد. به عبارت دیگر عامل عقاید و احکام علت دورتر سلامت جسمانی و عامل اخلاق دینی علت نزدیک‌تر سلامت جسمانی است. جدول 4، همبستگی چندگانه، ضریب تعیین، نسبت f و سطح معنی‌داری پایبندی به عقاید و احکام و اخلاق دینی برای پیش‌بینی سلامت جسمانی شاخص‌های آماری متغیر ملاک متغیر پیش‌بین همبستگی چندگانه ضریب تعیین نسبت f و سطح معنی‌داری عرض از مبدأ و ضریب رگرسیون 1 2 سلامت جسمانی پایبندی به عقاید و احکام 084/0 007/0 462/2 118/0 084/0= 042/0=b 569/1=t 118/0=p 224/9=a اخلاق دینی 276/0 076/0 495/13 0001/0 123/0= 065/0=b 987/1=t 048/0=p 021/0 010/0=b 333/0=t 739/0=p 467/10=a فرضیه 2: بین دینداری و اضطراب زائرین مناطق جنگی رابطه وجود دارد. با توجه به جدول 2 نتایج تحلیل وابستگی رابطه معکوس معنی‌داری را بین دینداری و اضطراب نشان داد و این بیان کننده آن است که فرضیه تأیید می‌شود به علاوه با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون (جدول 5) بیان می‌کنیم که بین اضطراب و ابعاد دینداری رابطه چندگانه‌ای وجود دارد. به عبارت دیگر توجه به عقاید و احکام با اضطراب رابطه معنی‌داری دارد، اما با ورود اخلاق دینی به معادله رگرسیون این رابطه دیگر معنی‌دار نیست و عقاید و احکام تأثیر خود را به واسطه اخلاق دینی بر کاهش اضطراب می‌گذارد و می‌توانیم بیان کنیم که عامل اول علت دورتر کاهش اضطراب است و اخلاق دینی به عنوان متغیری میانجی بین عقاید و احکام و اضطراب قرار می‌گیرد. جدول 5، همبستگی چندگانه، ضریب تعیین، نسبت f و سطح معنی‌داری پایبندی به عقاید و احکام و اخلاق دینی برای پیش‌بینی اضطراب شاخص‌های آماری متغیر ملاک متغیر پیش بین همبستگی چندگانه ضریب تعیین نسبت fو سطح معنی‌داری عرض از مبدأ و ضریب رگرسیون 1 2 اضطراب پایبندی به عقاید و احکام 095/0 009/0 258/3 072/0 095/0= 050/0=b 805/1=t 072/0=p 496/9=a اخلاق دینی 276/0 076/0 495/13 0001/0 235/0= 132/0=b 890/3=t 0001/0=p 025/0 013/0=b 421/2=t 674/0=p 019/12=a فرضیه 3: بین دینداری و افسردگی زائرین رابطه وجود دارد. با توجه به جدول 2 نتایج تحلیل همبستگی رابطه منفی معنی‌داری را بین دینداری و افسردگی نشان داد و این بیان کننده تأیید فرضیه بود و همچنین با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون (جدول 6) می‌توانیم بیان کنیم که بین افسردگی و ابعاد دینداری رابطه چندگانه‌ای وجود دارد. به عبارت دیگر توجه به عقاید و احکام با میزان افسردگی رابطه معنی‌داری دارد اما هنگامی که اخلاق دینی را به معادله رگرسیون اضافه کنیم این رابطه دیگر معنی‌دار نیست و عامل اخلاق دینی متغیری میانجی بین عقاید و احکام و میزان افسردگی است و تأثیر عقاید و احکام به واسطه اخلاق دینی بر میزان افسردگی صورت می‌گیرد. جدول 6، همبستگی چندگانه، ضریب تعیین، نسبت f و سطح معنی‌داری پایبندی به عقاید و احکام و اخلاق دینی برای پیش‌بینی افسردگی شاخص‌های آماری متغیر ملاک متغیر پیش‌بین همبستگی چندگانه ضریب تعیین نسبت fو سطح معنی‌داری عرض از مبدأ و ضریب رگرسیون 1 2 افسردگی پایبندی به عقاید و احکام 172/0 029/0 506/10 001/0 172/0= 076/0-=b 241/3-=t 001/0 =p 056/8 =a اخلاق دینی 30/0 090/0 014/17 0001/0 287/0= 133/0-=b 781/4-=t 0001/0=p 024/0= 011/0-=b 402/2-=t 0688/0=p 519/10=a فرضیه 4: بین دینداری و عملکرد اجتماعی زائرین رابطه وجود دارد. با توجه به جدول 2 نتایج تحلیل همبستگی: رابطه معکوس معنی‌داری بین دینداری و عملکرد اجتماعی بیان می‌شود و این ضریب نشان دهنده تأیید فرضیه می‌باشد به علاوه با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون (جدول 7) می‌توان بیان کرد که بین عملکرد اجتماعی و ابعاد دینداری رابطه چندگانه وجود دارد به این معنی که متغیر اول که به تنهایی با عملکرد اجتماعی مطلوب رابطه معنی‌داری دارد با اضافه شدن متغیر دوم این رابطه دیگر معنی‌دار نیست. به عبارت دیگر عقاید و احکام به واسطه عامل اخلاق دینی بر عملکرد اجتماعی مطلوب اثر می‌گذارد. جدول 7، همبستگی چندگانه: ضریب تعیین، نسبت f و سطح معنی‌داری پایبندی به عقاید و احکام و اخلاق دینی برای پیش‌بینی عملکرد اجتماعی شاخص‌های آماری متغیر ملاک متغیر پیش بین همبستگی چندگانه ضریب تعیین نسبت fو سطح معنی‌داری عرض از مبدأ و ضریب رگرسیون 1 2 عملکرد اجتماعی پایبندی به عقاید و احکام 110/0 012/0 342/4 038/0 110/0= 043/0- =b 084/2- =t 038/0=p 668/9=a اخلاق دینی 276/0 076/0 495/13 0001/0 151/0= 062/0- =b 484/2- =t 013/0=p 034/0= 013/0 =b 552/0=t 581/0=p 892/10- =a بحث و نتیجه‌گیری از یافته‌های پژوهش دریافتیم که عزیمت به سوی مناطق جنگی دفاع مقدس و حفظ فرهنگ شهادت و ایثار و یاد شهدا که از مظاهر دینداری اسلامی می‌باشد تأثیر به سزایی در ارتقاء سلامت و بهداشت روان آنها می‌گذارد به طوری که افراد متدین به هر نسبت که ایمان قوی و محکم داشته باشند از بیماری‌های روانی مصون‌تر هستند. از جمله آثار ایمان دینی آرامش خاطر است. ایمان دینی به حکم این که به انسان که یک طرف معامله است، نسبت به هیجان که طرف دیگر معامله است، اعتماد و اطمینان می‌بخشد، دلهره و نگرانی نسبت به رفتار جهان را در برابر انسان از میان می‌برد و به جای آن به او آرامش خاطر می‌دهد بررسی و تحلیل فرضیه‌ها نشان داد که بین دینداری زائرین و سلامت روانی آنان رابطه معنی‌داری وجود دارد و می‌توان از طریق بررسی دینداری آنان میزان سلامت روان آنان را پیش‌بینی کرد. به عبارت دیگر با افزایش میزان دینداری زائرین سلامت روان آنان نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه علاوه بر آنکه فرد در آرامش روانی و روحی به سر می‌برد این توانایی را نیز می‌یابد که نقش‌های متفاوت اجتماعی خود را به کامل‌ترین شکل ایفا نماید. از طرف دیگر امروزه پژوهش‌های متفاوتی که صورت گرفته ثابت کرده‌اند که علت اغلب بیماری‌های جسمی منشأ روانی دارند یعنی عوامل روانی علت عمده بیماری‌های جسمی هستند. عکس این قضیه نیز صادق است، افرادی نیز که از نظر سلامت روانی درحد مطلوب قرار دارند تا حد بالایی توانایی تأثیر بر بیماری جسمی خود را نیز دارند و با توجه به تأیید فرضیه اول می‌توانیم بیان کنیم که سلامت جسمانی که یکی از فاکتورهای سلامت روانی است از طریق تقویت دینداری افراد تأمین می‌شود. با توجه به تأیید فرضیه دوم نیز، می‌توان بیان کرد که وقتی افراد خود را به منبعی والا وابسته بدانند و ایمان داشته باشند که از حمایتی روحانی برخوردارند. احساس امنیت و آرامش کرده و از اضطراب و بیماری‌های روانی ناشی از آن کاملاً مصون خواهند بود. به علاوه احساس تنهایی فرد یکی از فاکتورهای مهم ایجاد افسردگی است و وقتی انسان باور کند در ارتباط همیشگی با خداوند است و او را بهترین دوست و حامی خود بداند از ناامیدی که از دیگر علائم محوری افسردگی است مصون مانده و فضل خداوندی را در همه حال شامل حال خود می‌داند و در نتیجه این عامل موثر در تضعیف سلامت روح و روان را برای همیشه از خود دور می‌کند. در نهایت دین اسلام دینی است که تنها به جنبه‌های فردی توجه نداشته بلکه دینی اجتماعی است که بر جماعت و مسائل اجتماعی توجه خاصی کرده است، فردی که از نظر دینداری در سطح بالاتری قرار دارد همان‌گونه که به مسائل فردی دین توجه می‌کند در مورد مسائل اجتماعی نیز بی‌تفاوت نخواهد بود و در روابط اجتماعی و عملکرد اجتماعی خود به بهترین و مطلوب‌ترین شکل عمل خواهد کرد و از طرف دیگر هنگامی که شخص در عملکرد اجتماعی خود دچار اختلال شود ممکن است به تنهایی و انزوا پناه برده و دچار افسردگی و اضطراب شده و سلامت جسمانی او نیز تحت تأثیر قرار گیرد. از آنجا که دین و دینداری حقیقتی است که همیشه همراه بشر بوده است. به عنوان رکن اصلی هر فرهنگی باعث هویت و انسجام جامعه می‌شود. ارزش‌هایی که برگرفته از ایدئولوژی و جهان‌بینی افراد است روش زندگی خاصی را برای فرد تعیین می‌کند، حال اگر این جهان‌بینی، جهان‌بینی توحیدی باشد، انسان خود را در ارتباط با خداوند احساس کرده و در چارچوب نظام عبادی با او راز و نیاز می‌کند. حفظ این ارتباط با خداوند باعث آرامشی در فرد می‌شود که از بر هم خوردن تعادل انسان جلوگیری می‌کند، همچنین جهان‌بینی به ساختار ارزش‌های اخلاقی نیز شکل می‌دهد، در نتیجه برخورداری از تعادل در زندگی و توجه به ارزش‌های اخلاقی که به صورت صفات پسندیده در رفتار افراد بروز می‌کند به زندگی افراد معنی داده و به سلامت روانی آنها می‌انجامد. در نهایت از دیدگاه اسلام معنی بخش بودن زندگی میسر نمی‌شود مگر در پرتو ایمان به خداوند و رفتارهای مذهبی ارزش مثبتی در معنی‌دار کردن زندگی دارند. منابع قرآن مجید. نهج‌البلاغه. حسینی، ابوالقاسم، (1377). اصول بهداشت روانی، جلد 1، دانشگاه مشهد، مشهد. خسروپناه، عبدالحسین (1379). کلام جدید: مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی، حوزه علمیه قم، قم. دورکیم، امیل،1954، صوربنیانی حیات دینی، باقرپرهام، نشر مرکز، تهران. شجاعی زند، علی‌رضا، (1380). دین، جامعه، عرفی شدن، نشر مرکز، تهران. صادقی جانبهان، محمود، (1378). تحلیل روان‌شناختی دین (جایگاه دین در سلامت روان)، انتشارات طریق کمال، تهران. طباطبایی، محمد حسین،(1362). خلاصه تعالیم اسلام، انتشارات کعبه، قم. کوزر، لوئیس، (1913). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، محسن ثلاثی انتشارات علمی، تهران. گنجی، حمزه، (1380). بهداشت روانی، انتشارات ارسباران. گیدنز، آنتونی،(1382). جامعه شناسی، منوچهر صبوری، نشر نی، تهران. مصباح یزدی، محمد تقی، (1379)، آموزش عقاید، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، تهران. میلانی‌فر، بهروز،( 1383). بهداشت روانی، نشر قومس، تهران. همیلتون، ملکم، (1381). جامعه‌شناسی دین، محسن ثلاثی، موسسه انتشاراتی تبیان. هیک، جان، (1376). فلسفه دین، بهزاد سالکی، انتشارات الهدی، تهران. |
| تاریخ ثبت در بانک | 3 مرداد 1400 |